|
"Passé recomposé" of...
het opzet van deze website
Sinds mei 2010 wil Retroscoop op geregelde basis een welgemeende en respectvolle ode brengen aan al het sierlijke, elegante, decoratieve of maatschappelijk relevante erfgoed uit ca. 1900-1970. Dit ongeacht of het nu gaat om roerend of onroerend, agrarisch, industrieel, artistiek... erfgoed. De kernboodschap hierbij is dus: geef die thans vaak vergeten hoogvliegers uit het verleden een nieuwe toekomst.
Met erfgoed bezig zijn is niet alleen voortdurend geconfronteerd worden met onze eigen sterfelijkheid. Wie met open vizier achterom kijkt, kan maar met groeiende verbazing de ontzaglijke rijkdom van de culturele erfenis uit die periode vaststellen. Die rijke kern vrijwaren voor de ondankbare vergeetachtigheid of onverschilligheid van een door "vooruitgang" geobsedeerde maatschappij is een hele verantwoordelijkheid, die wij heel au sérieux nemen. Want niets is zo continu als de verandering...
De voorkeur op deze website gaat daarbij uit naar onderwerpen waarover nog maar weinig of zelfs geen noemenswaardig onderzoek gebeurde. Vaak onderwerpen waarbij klassiek archiefonderzoek te kort schiet en alternatieve zoekstrategieën zich opdringen. Als zodanig zien wij dit werk als heel complementair aan het traditioneel historisch onderzoek.
Het online gebeuren, de interactie met bezoekers, ze laten beiden toe om voortdurend aan de artikels verder te werken. De artikels op Retroscoop zijn dan ook nooit echt helemaal af. Bij iedere ingrijpende wijziging wordt hier steeds over bericht op deze startpagina.
Voor het raadplegen van de artikels, druk op de gele rubriekknoppen links. Om de tekstkolom te verbreden en de letters groter te maken, druk op de Ctrl-knop en draai tegelijkertijd met het wieltje van de muis in de gewenste richting.
Erfgoed verzamelen moet zo rond mijn 17de begonnen zijn, maar nam pas echt een hoge vlucht van zodra ik ca. 1992 naar Brussel verhuisde. Behalve het fameuze Vossenplein zitten ook een aantal tweedehands boeken- en platenwinkels daar voor heel wat tussen. Later opende ook het internet natuurlijk heel wat schatkamers en zolders van verkopers uit verschillende continenten. De achtergrond van al dat erfgoed is iets dat me uitermate boeit, en vaak de rode draad vormt doorheen wat op deze website gepubliceerd wordt.
Deze website is opgedragen aan mijn ouders, Denise Toussaint (1927-2013) en Alfons Vanhees (°1925). Want behalve mij een leven en de voornaam Benoit te hebben geschonken, hebben ze natuurlijk ook een essentiële invloed gehad op wie ik vandaag de dag ben. Zoals door constant mijn nieuws- en weetgierigheid op allerlei manieren aan te moedigen, te prikkelen en stimuleren. De juiste "retro-genen" deden de rest...
Benoit Vanhees
Opmerking: deze website zal nog tot sept. 2021 doorgaan, waarna enkel de archiefversie van Retroscoop nog online raadpleegbaar zal zijn.
Nieuwste artikels en aanvullingen
a) Nieuwste artikels
b) Aanvullingen
Toestellen: IRHA (International Register of Household Appliances) in het algemeen
 
Onder het motto "ledigheid is des duivels oorkussen" trok deze onversaagde kroniekschrijver vandaag naar de Vurige Stede, bezuiden de taalgrens. De weergoden zouden ons immers nog één dag ongewoon gunstig gestemd zijn, zo werd ons beloofd. En zie, weermannen- en vrouwen zijn wat beloften betreft betrouwbaarder dan verkiezingspropaganda.
Wat Retroscoop aanbelangt, stonden twee opdrachten helemaal bovenaan op het programma in Luik... Het begon met dit deftige, duidelijk niet meer zo recent gebouw... Iemand van de bezoekers die kan raden wat het destijds was, wie er was gevestigd ? Een oude bekende, die meermaals opdook in de artikels in het segment "toestellen"...
Inderdaad, wie dit eeuwenoude pand op de Mont Saint Martin in hartje Luik ziet, vermoedt allicht niet dat dit destijds het hoofdkantoor was van de vermaarde Belgische producent van huishoudtoestellen Nova. En nog minder, dat op deze site ook, tot ca. 1963 de productie van wafelijzers, broodroosters of strijkijzers plaats vond.
 
Wat de foto namelijk niet kan tonen zijn de ruime ateliers rond een binnenplein achter dit directiegebouw. De luchtbeelden die via Google Streetview geraadpleegd kunnen worden tonen dat die productieinstallaties tot een respectabele afstand achter het hoofdgebouw doorlopen.
Bovendien - zo leerde een gesprek met drie pauzerende werknemers van het bedrijf Gillam- tellen die ateliers drie verdiepingen "onder de grond", in vergelijking met de begane grond op de Mont St. Martin. In werkelijkheid ligt het vroegere hoofdkwartier van Nova op een heuvelrug. Het reliëf achter dit historisch huis daalt in behoorlijk sterke mate. Wat men goed kan merken in de iets verderop gelegen rue Degrés des Tisserands. Deze bestaat namelijk uit een lange reeks trappen. Door dit hoogteverschil liggen die drie verdiepingen in feite maar deels onder de grond. Het -3 verdieping huisvestte destijds de douches en kleedkamers van het Nova personeel.
Ondanks de verhuis van de productie naar het sociaal rustigere Tongeren, bleef de sociale zetel van Nova in Luik tot ca. 1989 in gebruik. De vroegere productieateliers werden toen gebruikt voor stockage van afgewerkte toestellen en van wisselstukken. Nova-klanten konden er dan ook terecht voor zulke wisselstukken, of bv. andere bakvormen.
Gillam, een bedrijf dat sedert 1974 communicatie- en veiligheidsapparatuur produceert, trok in maart 1990 in de vroegere Nova site. (De naam Gillam is een samentrekking van letters uit de namen van de twee stichters) Tijdens de eerste jaren in hun nieuwe site kwamen om de zoveel tijd nog Nova-klanten informeren naar wisselstukken. Helaas voor hen werd de eens zo succesvolle Belgische firma tegen dan failliet verklaard.
Een tweede aanvulling voor de IRHA betreft dit gebouw in de rue de la Liberté. Hierin bevond zich destijd de wasmachineproducent Hesby, vervaardiger onder meer van het "Demi-Lune"-model. De artikels over Nova en Hesby worden eerstdaags aangevuld met dit nieuwe beeldmateriaal.
 
Maatschappij: Fortunino Matania
Als op deze website ooit een artikel gewijd werd aan de zeer getalenteerde schilder en illustrator Fortunino Matania, dan waren daar wat ons betreft ten minste drie goede redenen voor.
- enerzijds werden we verrast over hoe onbekend deze kunstenaar -totaal onterecht- vandaag is
- een ander stevig argument was hoe veelzijdig deze artiest wel niet was
- een derde reden was meer persoonlijk, namelijk onze diepste bewondering voor zijn schilderijen en illustraties over hotels, restaurants en toeristische bestemming van de Beau Monde tijdens zijn leven
Naast de intrinsieke artiestieke waarde zijn het ook zeer interessante bronnen voor zowel die horecazaken en de reissector als over het flamboyante leven van de maatschappelijke en financiële elite destijds.
Aan deze ode hier op Retroscoop aan deze naar Engeland uitgeweken Italiaanse kunstenaar werd een bijzonder fraaie reclame voor het Lido hotel in Venetië uit 1928 toegevoegd. Ook de hierin gebruikte bijzonder fraaie illustraties zijn van de hand van deze Maestro met grote M !
Maatschappij: de geboorte van het Rijk der Vrouw
 
Elke website wordt op archives.org gearchiveerd, ook websites die ophouden te bestaan. Daar blijven ze nog steeds raadpleegbaar, maar uiteraard kan er vanaf dan niets meer aan verbeterd worden, geen aanvullingen meer toegevoegd worden enz.
Nu Retroscoop dan ook op haar laatste benen loopt, proberen we nog zoveel mogelijk losse eindjes aan mekaar te knopen, taalfoutjes eruit te halen, het zetduiveltje uit elke hoek en spleet weg te jagen. Vandaar, een speciale oproep aan mensen die graag met taal bezig zijn: zie je ergens foutjes staan, laat dan zeker niet na om dit even te melden via VanheesBenoit@hotmail.com. Zo kunnen die schoonheidsfoutjes efficiënt weggehaald worden, en iets mooi voor het nageslacht achtergelaten worden.
Zo´n foutjes waren bv. in de inleiding over de geschiedenis van het weekblad Rijk der Vrouw binnengeslopen. In éénzelfde zin werden meervoud en enkelvoud op een nogal frivole en verstrooide manier door elkaar gehaspeld. Daar is nu komaf mee gemaakt.
  
Belangrijker echter: in 2017 werd al aangekondigd:
a) dat de vondst op het Vossenplein zo´n kwarteeuw geleden nog andere "fotonegatieven" of "-positieven" bevatte en dat deze in een later stadium zouden worden toegevoegd
b) dat het de bedoeling was om beetje bij beetje afbeeldingen van de "covers" (men vergeve mij deze Anglicismen voor het goede doel) van de 100 eerste nummers toe te voegen.
Daar is ondertussen een aanvang mee genomen. De tot hier toe gevonden afbeeldingen zaten al enige tijd in een mapje, maar ze klaar maken om te publiceren blijft altijd wel een tijdrovende bedoening: de scans recht zetten, bijsnijden, eventuele storende vlekjes wegnemen... Maar zie... Slecht weer die sommigen een "winterprik" noemen en natuurlijk een virus dat iedereen zo snel mogelijk weer weg en vergeten wil waren wat dat betreft welgekomen...
De speciale stoffen handschoenen die nodig zijn om delicaat erfgoed te manipuleren werden dus aangetrokken, de fotonegatieven of -positieven (al naar gelang de bron) voorzichtig -en met wisselend succes- ingescand. Daarnaast werd ook een eerste lading Rijk der Vrouw-voorflappen (geef toe dat dit minder dynamisch klinkt dan "covers") eindelijk toegevoegd. Het gaat om nummers uit 1946 en 1947, toen het tijdschrift nog 3 Belgische franken kostte. In de loop van 1947 sloeg de inflatie blijkbaar toe, en werd dit opgetrokken tot 3,75 Bfr. (thans minder dan 10 Eurocent).
In de volgende weken hopen we dit nog verder aan te vullen, bv. met voor- en naoorlogse nummers van Femme d´Aujourd´hui.
Spijzen en drank: Limonade
Volgende extra namen van producenten van limonade in Vlaanderen werden geïdentifceerd.
West-Vlaanderen
- Huysentruyt (Kortrijk) limonade Astrid
- Vandenbussche (Tielt) Pearl
Oost-Vlaanderen
- Centrale, La (Gent) Roc
- De Temmerman (Zwijnaarde) ?
- Diana (Steendorp, Temse) Diana
- Dick (Dikkelvenne, Gavere) Dick
- Heymans (Meerbeke, Ninove) Fontein
- Koornbloem, De (Boelare, Eeklo) De Koornbloem
- Nikla (Maarke, Maarkedal) Nikla
Antwerpen
- Boetze (Lier) Victory
- Nelen, A. (Antwerpen) ?
- Verschuren (Mol) Velance
Vlaams-Brabant
- Van Uytven (Zichem) Heuvels Water
Limburg
- Bozel (Oostham)
- Perron (Munsterbilzen) Perron
In de volgende dagen zal het eerste beeldmateriaal aan die namen gelinkt worden toegevoegd, alsook de eerste stukjes informatie over deze limonadefabriekjes of brouwerijen.
In de loop van de volgende weken volgen dan nog enkele extra namen en aanvullingen
Toestellen: Blenders
  
De Retroscoop-collectie, die al een Duitse Electrostar StarMix telde, werd verder uitgebreid met twee verkoopbrochures van dit elegante toestel uit het Wirtschaftswunder-tijdperk.
Deze extra documentatie levert heel wat nieuwe informatie op, o.a. over de prijzen van de verschillende beschikbare opzetstukken. Ook blijkt dat er in feite twee modellen in de handel gebracht werden, de MX 420 en de MX 500. Die getallen verwijzen meteen ook naar de wattage van de respectievelijke toestellen. Gezien deze zeldzame documenten zoveel informatie bevatten, werden ze volledig ingescand en toegevoegd aan de Retroscoop-bijdrage over blenders.
Verdergaand op dit elan werd dan ook maar meteen een extra verkoopsbrochure van de Electrostar StarMix Combi toegevoegd. Dit was een toestel dat deels leek op de gewone StarMix, maar in een speciale uitstulping nog een tweede, zwenkbare motor had. Deze kon gebruikt worden voor een bont assortiment aan opzetstukken.
 
Voorts werd een begin gemaakt met de inventarisering van het merk "Master". Een begin, omdat het merk "moeilijk doet" en slecht communiceerde. In haar reclames omschreef het zich als "fabriqué par des Suisses" en werd zelfs het precisiewerk van de horlogeindustrie erbij gesleept als verkoopargument. Maar wie op de bodem van de mixer keek, zag daar vrolijk staan:
De firma communiceerde soms ook slecht of niet over modelnummers, de blenders kregen ook geen "voornaam" mee enz. De Zwitserse horlogeindustrie ten spijt, vermeldde de reclames ook niets over voltages, wattages, toerentallen van de moter enz. Voorlopig dus zo goed als niet ingevulde fiches. Googlen op "Master Mixer" is ook niet meteen een binnenwegje naar meer informatie: men krijgt de zonderlingste zoekresultaten, die in de verste verte niets met blenders te maken hebben.
Het zou veel gemakkelijker zijn als bedrijven destijds een wat frivolere, minder frequente firmanaam hadden gekozen, zoals Walita. Al kunnen we de ondernemers uit de 1950´s natuurlijk niet verwijten dat ze niet eens Google hadden voorspeld...
Toestellen: Wasmachines Deel Vlaanderen
- Toevoeging van de producent Steemans uit Hasselt, die in de 1920´s enkele jaren "Idéal" en "Football"-wasmachines op de Grote Markt produceerde.
- Aanvulling van de fiche over de Mechelse producent SAM: de geschiedenis ervan gaat minstens naar 1926 terug, toen de firma nog "Werkhuis van Constructie Gebroeders Andries" heette. Hoewel de broers toen reeds actief waren in de metaalverwerkende nijverheid, was dit toen nog op het terrein van volledige installaties voor bedrijven. Ze legden zich vooral toe op sectoren waarin veel buizen en metalen recipiënten een rol speelden, zoals brouwerijen, stokerijen, vernisfabrieken enz. De overstap naar de productie van wasmachines is echter zeker al in de tweede helft van de 1930´s een feit, zoals de hier afgebeelde handelsbrief laat zien.
Vrije tijd en Amusement: Hotels en restaurants in Brussel
Nieuwe namen die werden toegevoegd aan het historisch hotelregister van Brussel:
Deel 1: Rond het Noordstation
- Cernay hotel: hoek van de Kruidtuinlaan en de A. Max-laan
- St. Lazaire hotel: St. Lazarusstraat
- Touristes, hotel des: Marktstraat
- Vénitien hotel: 19de eeuw, Rogierplein (Place de la Gare du Nord)
Deel 2: Centrum van Brussel
- Senne, Hotel de la: Pelicaanstraat, 30 (evenwijdige straat met de E. Jacqmainlaan)
Deel 3: Rond het Zuidstation
- Paix, hotel de la (Blv. du Midi)
- France, hotel de - et Café Français (Blv. du Midi)
Deel 4: Buiten de "kleine ring"
In de loop van de volgende weken volgen nog extra namen
c) Geplande artikels
Eens de eerste versie van de inventarisatie van Belgische droogzwierderproducenten van voor 1960 zal afgerond zijn, willen we ons eens wagen aan het in kaart brengen van de zeer talrijke hotels van Knokke uit dezelfde periode. Het moge misschien verbazen -zeker voor wie ooit op de zeedijk voor Knokke gekuierd heeft-, maar eens was dit een bijzonder elegante plek. Sarcasme volledig gemeend...
Als de grote boulevards Brussel een klein beetje het recht gaven om zich als "petit Paris" te zien, dan gaven tal van hotels met "cottage stijl"-trekjes Knokke ooit enigszins de allures van Deauville en Le Touquet. Dit is vrij intact gebleven in de villawijk (Eugene Ysayelaan, Emile Verhaerenlaan, Elizabethlaan, Nieuwpoortstraat...), waar stijlvolle vooroorlogse woningen elkaar in elegantie trachten te overtroeven.
Aan de zeedijk is het compleet andere peperkoek. Het is bekend... Geef na-oorlogse immomakelaars een speeltuin, en ze verknoeien de omgeving nog voor je het woord "plumpudding" al dan niet met volle mond hebt uitgesproken. Hetgeen uit elke vierkante meter uitgeperst kan worden, zal er ook uitgehaald worden. Met alle gevolgen van dien. In Knokke ging het één na het ander elegante kusthotel tegen de vlakte, met slechts enkele koppige overlevers, die tot nu toe de dans wisten te ontspringen.
Zo werd er plaats gemaakt voor appartementen, appartementen.... en nog meer appartementen. Met zicht op een sterk vervuilde zee, maar... met als troostprijs het privilege om niet verstoord te raken door enig gemolenwiek boven de golven, dank zij efficiënt gelobby van enkele mensen met de juiste connecties.
En die fameuze appartementen beconcurreren elkaar op een heel andere manier dan de oude villa´s. Behalve qua prijs, lijkt het de architecten hier te doen zijn geweest om iedereen eens te bewijzen dat "nog lelijker" altijd een optie blijft. Alle charme is hier weg, zero elegantie, ondanks de buitensporige prijzen.
Een ideale manier om dat aan te tonen is om oude prentbriefkaarten boven te halen, waarop de oude hotels en de thans eveneens verdwenen villaatjes ertussen de show stelen. Tonen hoe het destijds was, hoe het nog steeds had kunnen zijn, maar hoe het nooit meer zal zijn.
Wie nog enige charme aan de Belgische kust wil ontwaren, kan naast in de villawijken van Knokke "centrum" en in Duinberge beter in De Haan afstappen. Dat is een beetje het Asterix-dorp, dat nog steeds een dam weet op te werpen tegen al te voortvarende bouwpromotoren. Laat Knokke kust maar over aan de zeemeeuwen en de mensen die niet beter weten... Zo heeft iedereen een plek om naar toe te gaan.
|
